Το Λάβαρο
Ή Μονή τής ‘Αγίας Λαύρας είναι πλούσια σέ κειμήλια μέ θρησκευτική καί ιστορική σημασία.
Τό πολύ γνωστό λάβαρο, ή ελληνική σημαία πού άποτελοϋσε τό πα-ραπέτασμα τής ‘Ωραίας Πύλης, φυλάσσεται σήμερα στο μουσείο τής Μονής. Λεπτομέρειες γιά τήν ιστορία του καί περιγραφή υπάρχουν στο σχετικό κεφάλαιο.
Σημαντικότατο κειμήλιο ό επιτάφιος, ό όποιος κεντήθηκε στή Σμύρνη τό 1754 από τήν Έλληνίδα Κασσιανή. Ό Χριστός σε οριζόντια θέση περιστοιχίζεται από τις μορφές των μυροφόρων γυναικών, τού Ιωσήφ καί τοϋ Νικόδημου. Ή Παναγία κρατά στά χέρια της τήν κεφαλή του.
Εκατέρωθεν τής παραστάσεως εικονίζεται ζεύγος σεβιζόντων αγγέλων. Σε δεύτερο πλάνο παριστάνεται τό κουβούκλιο τού Πανάγιου Τάφου. Τό βάθος κοσμείται με μορφές αγγέλων καί διάφορα μοτίβα. Ιΐρόκειται. γιά έργο εξαιρετικής τέχνης ποικιλμένο με πολύτιμους λίθους.
Ή εικόνα τοϋ άγιου Γεωργίου κεντήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τό έτος 1800 από τήν Έλληνίδα Κωκώνα τού Ρολογά. Ό άγιος Γεώρ¬γιος εικονίζεται στό γνωστό τύπο τού εφίππου πού φονεύει τον δράκοντα. “Αγγελος τύν στεφανώνει από τα αριστερά, ενώ στό δεξιό επάνω άκρο υπάρχει ή μορφή τού Χριστού μέσα σέ νέφη πού ευλογεί τόν άγιο. Ή πολύ καλής ποιότητας κεντητική τέχνη είναι φανερή ιδιαίτερα στά πρόσωπα τά οποία αποδίδονται με τρόπο πού δείχνει ζωγραφικός.
’Αέρας (κάλυμμα: μέ τό οποίο ό ιερέας καλύπτει τά τίμια δώρα, κα¬τά τή θεία λειτουργία) χρυσοκέντητος πού παριστάνει τον Κύριο εντός τοϋ ‘Αγίου Ποτηριού.
Δύο Ευαγγέλια χειρόγραφα σέ μεμβράνη τό ένα ιοϋ 11ου αιώνα, τό άλλο τοϋ Μου. Υπάρχει επίσης σέ μεμβράνη ή λειτουργία του μεγάλου Βασιλείου χειρόγραφη, με τήν ονομασία κοντάκιο.
Χρυσοκέντητα άμφια του 16ου αιώνα τα όποια φέρεται από αυθε¬ντική μαρτυρία ότι χρησιμοποίησε ό Παλαιών Πατρών Γερμανός. Πρόκειται γιά τόν Δεσποτικό Σάκκο, διακοσμημένο μέ χρυσοκέντητα φυτικά μοτίβα πάνα) σέ βυσσινί στόφα- τό επιτραχήλιο, στό όποιο είκονίζονται ολόσωμες μορφές αγίων ιεραρχών κάτω άπό τρίλοβες αψίδες· τό έπιγονά- τιο μέ χρυσοκέντητη παράσταση τής Κοίμησης τής Θεοτόκου καί τή Δεσποτική ράβδο άπό φίλτισι.
Τα υπόλοιπα άρχιερατικά άμφια προήλθαν άπό κληρονομιά τοϋ επισκόπου Άνδρούσης-Μεσσηνίας Κωνσταντίου ό όποιος καί συλλειτούργησε μέ τόν Παλαιών Πατρών Γερμανό. Επειδή προερχόταν άπό τήν “Αγία Δαύρα, τά άμφιά του τά άφησε ό ίδιος στή Μονή.
Άντιμήνσιο πού εγκαινιάστηκε άπό τόν Παλαιών Πατρών Γερμανό.
Ανάμεσα στά κειμήλια υπάρχουν άρκετά ξύλινα εγκόλπια, ξυλόγλυπτοι σταυροί, καθώς καί άλλοι κατασκευασμένοι άπό πολύτιμα μέταλλα (άργυροί καί χρυσοί) διακοσμτμένοι μέ ήμιπολύτιμους καί πολύτιμους λίθους.
’Αρχιερατικές ράβδοι κατασκευασμένες από φίλτισι.
Χρυσοκέντητα ‘Ιερατικά “Αμφια, Επιτραχήλια Ίεροδιακονικά Οράρια, Έπιμάνικα, Ζώνες, Έπιγονάτια.
Παλιές Ιερατικές και Τεροδιακονικές Στολές.
Στο μουσείο τής Μονής φυλάσσονται ακόμη Πατριαρχικά Συγγίλια από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, Ένετικά ’Έγγραφα καθώς καί αρκετά τουρκικά.
Τό παλαιότερο όλων είναι τό συγγίλιο τοΰ 1615 σταλμένο στη Μονή από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεο, του οποίου τό κείμενο παρατίθεται στο σχετικό κεφάλαιο.
Παναγία η Λαυριώτισσα
Μεταβυζαντινή εικόνα του Αγίου Παντελεήμονος που φυλάσσεται στο Μουσείο της Μονής
Στο μουσείο τής Μονής φυλάσσονται ακόμη Πατριαρχικά Συγγίλια από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, Ένετικά ’Έγγραφα καθώς καί αρκετά τουρκικά.
Τό παλαιότερο όλων είναι τό συγγίλιο τοΰ 1615 σταλμένο στη Μονή από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεο, του οποίου τό κείμενο παρατίθεται στο σχετικό κεφάλαιο.
Τέλος αξίζει νά άναφερθοϋμε καί στη βιβλιοθήκη τής Μονής.
Είναι γνο3στό δτι ή στενή σχέση τής Όρθόδοξης Εκκλησίας μέ την παιδεία έγινε ιδιαίτερα έκδηλη κατά τη διάρκεια τής Τουρκοκρατίας. Ό κλήρος ειχε άναλάβει τό ρόλο τοϋ φορέα τής παιδείας καί στήν προσπά¬θεια νά έπιτελέσει τό έργο του μέ κάθε δυνατή επιτυχία, άρχισε νά δημι¬ουργεί σέ διάφορα μοναστήρια βιβλιοθήκες πού συχνά μετετράπησαν σέ πνευματικούς θησαυρούς τού γένους.
Ένα τέτοιο παράδειγμα βιβλιοθήκης, όπως ήδη άναφέραμε, συνα¬ντούμε καί στήν “Αγία Λαύρα. Άν καί δέν εΐναι άκριβώς γνωστό πότε άρχισε ή οργάνωση τής βιβλιοθήκης, ύπαρξη βιβλίων στή Μονή σημειώνε¬ται πριν άπό τις άλβανικές επιδρομές τού 1770. Καί μετά τις επιδρομές αύτές άρχισε βέβαια ό έμπλουτισμός τής βιβλιοθήκης. Πολύ σημαντική ήταν ή προσφορά τού Λαυριώτη Κυρίλλου, ό όποιος κατά τήν έπιστροφή του άπό τή Βλαχία τό 1796 αφιέρωσε στή Μονή άνάμεσα στά άλλα καί έκατόν δέκα τρείς τόμους άπό έντυπα βιβλία καί χειρόγραφα. Ιδιαίτερα σπουδαία ύπήρξε καί πολύ άργότερα, γύρω στό 1929, ή ένσωμάτωση στή βιβλιοθήκη τής Μονής, τής πλούσιας συλλογής τού Καλαβρυτινού δασκά- λου-μοναχού Γρηγορίου Ίωαννίδη.
“Η βιβλιοθήκη πού διαρκώς έμπλουτίζεται άριθμεΐ σήμερα γύρω στούς 3000 τίτλους. Τό παλαιότερο έντυπο έχει χρονολογία έκδοσης τό έτος 1502.